OPEN HOUSE GDAŃSK IV – OH! NOWY PORT
15 maja – 5 czerwca 2021 / działania w dzielnicy w ramach festiwalu.
Wystawa „Nowy Port. Zdjęcie Miary”/ Debata „DNA Miejsca” / Wystawa „Gosia Trzaskoś. Fotografie”/ Miejskie klimaty. Prezentacja wizualna i przemarsz z Moniką Zawadzką”
______________________________
Program tegorocznej czwartej edycja festiwalu OH! Nowy Port! powstał między innymi dzięki funduszom projektu UrbCultural Planning dofinansowanego z programu Europejskiej Współpracy Terytorialnej – Interreg Baltic Sea Region oraz we współpracy z Instytutem Kultury Miejskiej.
W tym roku, wychodząc naprzeciw wyzwaniom pandemicznym, program uwzględnił liczne wydarzenia plenerowe, m.in. spacery historyczne oraz architektoniczno-urbanistyczne.
Festiwal otworzyła debata DNA miejsca, która odbyła się w dawnym Morskim Domu Kultury, a obecnej siedzibie Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa. Udział w niej wzięły dr inż. arch. Dorota Kamrowska-Załuska, Lucyna Kolendo oraz dr Monika Popow. Rozmowę poprowadziła Anna Umięcka.
Na miłośników miejskości czekał spacer Moniki Zawadzkiej oraz wystawa „Nowy Port. Zdjęcie miary” zrealizowana przy udziale studentów i studentek w prowadzonej przez nią pracowni Architektury Miasta na gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Ważnym punktem programu festiwalu była wystawa znakomitej nowoporckiej fotografki Gosi Trzaskoś. Zdjęcia artystki można było oglądać między innymi w przestrzeniach, w których uwieczniła bohaterów i bohaterki swoich prac oraz w przestrzeni galeryjnej w Nowym Porce.
Niewątpliwie najbardziej wpływowa, zarówno pod kątem zaangażowania mieszkańców, jak i ewentualnego dalszego kształtowania dzielnicy w kierunku kultury i estetyzacji, okazała się wystawa „Gosia Trzaskoś. Fotografie”. Jest to zasługa niebywałej więzi autorki z mieszkańcami dzielnicy, szczególnie najmłodszymi. Znaczenie miał tu również fakt, że to właśnie oni zostali sportretowani i zaprezentowani na wystawie, dzięki czemu wydarzenie stało się najbardziej emocjonalną częścią całego festiwalu. Spotkaliśmy się z głosami mieszkańców sugerującymi, by wieloformatowe wydruki, które zawisły w nowoporckich podwórkach, zostały tam na stałe, a nawet abyśmy powiesili ich dużo więcej” – opowiada Aneta Lehmann, kuratorka Pasma Programowego UCP w ramach festiwalu Open House Gdańsk.
1/ NOWY PORT. ZDJĘCIE MIARY
Wystawa / Karol Drobniewski, Martyna Grochowalska, Jakub Hazuka, Małgorzata Just, Joanna Kazimierczyk, Zuzanna Lach, Aneta Lehmann, Julia Pyrdoł, Monika Zawadzka./
Pracownia Architektury Miasta / Kierunek Architektury Przestrzeni Kulturowych / Wydział Architektury i Wzornictwa / Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku
Oprowadzanie online / Wprowadzenie online do wystawy „Nowy Port. Zdjęcie miary”
15 maja – 30 maja / MEWKA. Galeria Społecznie Zaangażowana, ul. Bliska 11a
Nowy Port to nadmorska część Gdańska z wyraźnie określonymi granicami zabudowy, swą skalą spełniająca postulat dostępnej, „15-minutowej dzielnicy”. Łączy w sobie kilka miejskich światów: tradycyjną dzielnicowość, modernistyczną osiedlowość, podmiejskość, industrialność – wszystko pochwycone wstążką starej Wisły i Bałtykiem wraz z potencjalnością słodko-słonych bulwarów. Ten złożony program, nadwodne położenie czy bujna obecność przyrody czyni z Nowego Portu dzielnicę wyjątkową. A jeśli wspomniane jakości nie są powszechnie uświadamiane, to dlatego, że każdy z wymienionych typów miejskości wymaga odmiennych sposobów dbałości oraz uważnego traktowania przestrzeni pomiędzy, gdzie przeplata się charakter zabudowy oraz zmieniają się style lokalnego życia.
Geometryczne centrum dzielnicy – serce jej miejskości – tworzy kwartałowa zabudowa o typie miasta europejskiego: z wytyczoną siecią wnętrz ulicznych, z przestrzenią publiczną wyraźnie rozdzieloną od prywatnych podwórek, z kilkoma monumentami miejskimi – budynki szkoły, galeria sztuki, kościoły, urzędy – zanurzonymi we wspólnocie kamienic: tych powtarzalnych, tworzących zwarte ściany pierzejowe oraz zdobniejszych kamienic narożnych, ulokowanych na skrzyżowaniach ulic.
Pokazywane na wystawie prace powstały w czasie pandemicznych zimniejszych miesięcy roku, gdy świat mieszkańców miast skurczył się do najbliższej, łatwo osiągalnej rzeczywistości, w której takie przymioty jak dostępność usług, ożywione życie za oknami, pomoc sąsiedzka stały się nie do przecenienia. Autorzy i autorki, przemierzając dzielnicę z wyostrzonym okiem i obiektywem, z miernikiem oraz szkicownikiem, z miarką i maseczką, pragnęli uchwycić fenomen lokalnej tożsamości nowoporckich przestrzeni kulturowych. Powstałe portrety, rysunki, analizy krajobrazu ulic oraz dynamiki kamienic narożnych stały się próbą pobrania miary z architektonicznego ciała dzielnicy – próbą przeniknięcia jej unikalnej formy urbanistycznej.
Siedmioro studentów i studentek pracowni Architektury Miasta (kierunek Architektura Przestrzeni Kulturowych Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku) za sprawą badań terenowych poszerzyło swoją wiedzę na temat Nowego Portu. Za wiedzą merytoryczną, powiązaną z obiektami badań (wybrane ulice oraz kamienice narożne) podążyło uwrażliwienie zarówno na warstwę materialną, jak i niematerialną dzielnicy. Badania wiążą się z metodologią stosowaną przez profesorę Monikę Zawadzką, dzięki czemu mają szansę na ponowną ekspozycję oraz analizę porównawczą w najbliżej przyszłości.
Efekty badań, zaprezentowane w formie wystawy, wzbudziły zainteresowanie odbiorców, do których należeli zarówno mieszkańcy i mieszkanki Nowego Portu, jak i osoby spoza dzielnicy. Odwiedzający wystawę zadawali pytania dotyczące metody pracy badawczej, możliwości przełożenia wyników na projekty rewitalizacyjne dzielnicy, wyrażały zainteresowanie detalami przedstawionych fasad oraz odnosiły badane obiekty i obszary do znanej sobie perspektywy miejsca. Tym samym wystawa wzmocniła lub rozbudziła zainteresowanie oraz poszanowanie dla lokalnej architektury stanowiącej integralną część jej kodu tożsamościowego.
2/ DNA MIEJSCA
Debata / 21 maja, godz. 19:00/ Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa (dawny MDK), ul. Marynarki Polskiej 15
Debata została zarejestrowana i udostępniona w sieci na stronie YouTube IKM.
To już tradycja. W tym roku po raz czwarty spotkaliśmy się, by porozmawiać o wyzwaniach i możliwościach, które stoją przed współczesną architekturą. Open House Gdańsk skutecznie dowodzi tego, że na pełnowymiarowy obraz miasta składają się nie tylko obiekty materialne, ale również mnogość ulotnych wartości: emocjonalna więź z miejscem, tożsamość lokalna, subiektywne historie i relacje międzyludzkie. Czy i w jaki sposób można odnieść się do nich w procesie projektowania? I właściwie, dlaczego warto korzystać z zasobów kulturowych? Te i wiele innych pytań postawiła przed gośćmi moderatorka spotkania – Anna Umięcka (gdansk.pl).
Debata stała się narzędziem do zetknięcia i przedyskutowania zróżnicowanych perspektyw, doświadczeń i oczekiwań odnoszących się do rewitalizowanej dzielnicy. Prelegentki, reprezentujące odmienne obszary twórcze i badawcze, osadziły dyskurs w metodologii artystycznej, socjologicznej oraz planistycznej, przywołując jednocześnie założenia planowania kulturowego. Rozmowę wzbogaciły liczne głosy z publiczności, na której zasiedli między innymi mieszkańcy i aktywiści związani z Nowym Portem. Pozwoliło to wybrzmieć problemom i wyzwaniom, jakie stoją przed dzielnicą będącą obecnie w fazie przemian rewitalizacyjnych.
Fot. Łukasz Głowala
Prelegentki:
Dr inż. arch. Dorota Kamrowska-Załuska – adiunkt na Wydziale Architektury PG, zajmuje się partycypacją i wykorzystaniem Big Data i SI w urbanistyce; urbanistka z 16 letnim doświadczeniem w pracy zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym, w tym przy rozmaitych projektach partycypacyjnych. Kierowniczka Studiów Podyplomowych Urbanistyki i Gospodarki Przestrzennej „Projektowanie przestrzeni i zarządzanie”. Odbyła staż badawczy w Massachusetts Institute of Technology (2013). Autorka ponad trzydziestu artykułów i książki o zrównoważonej odnowa przestrzeni miejskiej. Członkini zarządu Towarzystwa Urbanistów Polskich o/Gdańsk od 2009 r.
Lucyna Kolendo – artystka wizualna, absolwentka Wydziału Grafiki ASP w Gdańsku. Studiowała na Uniwersytecie Artystycznym i Wzornictwa Przemysłowego w Linz. Ukończyła Program Mentorski Sputnik Photos pod opieką Adama Pańczuka. Autorka instalacji artystycznych (festiwal Solidarity of Arts, ECS), kuratorka wydarzeń (performans Julie Myers Klangfarbe Museum, Oddział Etnografii MNG). Laureatka nagrody Huberta Sieleckiego na Tricky Women Film Festival w Wiedniu. Otrzymała stypendium Rektora ASP w Gdańsku oraz Kulturalne Stypendium Prezydenta Miasta Gdańska. Obecnie związana z Katedrą Fotografii ASP w Gdańsku na stanowisku asystentki w Pracowni Fotografii Dokumentalnej. Samodzielnie prowadzi zajęcia z Podstaw Fotografii. Posługuje się głównie fotografią, nagraniami dźwiękowymi, radiem, tekstem, czasami filmem.
Dr Monika Popow – doktor nauk społecznych, badaczka społeczna oraz badaczka kultury. Stale współpracuje z instytucjami badawczymi w kraju i za granicą. Ukończyła studia magisterskie na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Gdańskiego, Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej, specjalizacja literaturoznawstwo. Laureatka Stypendium Kulturalnego Miasta Gdańska. Związana z nowoporckim Stowarzyszeniem 180 Stopni.
3/ GOSIA TRZASKOŚ. FOTOGRAFIE.
Wystawa / 22 maja – 5 czerwca / zasadnicza część wystawy: lokal przy ul. Na Zaspę 34d / wielkoformatowe fotografie: podwórka przy ul. Góreckiego 8a, Strajku Dokerów 17a, Wolności 12a, na rogu ulic Na Zaspę i Wilków Morskich
Fotografie Gosi Trzaskoś są znakomitą dokumentacją życia dzielnicy. Ich podstawowym wyróżnikiem jest jednak więź fotografki ze światem portretowanych, która sprawia, że mamy tu do czynienia z fotografią wernakularną.
Wystawa została zrealizowana w formie wydruków wyeksponowanych w lokalu przy ul. Na Zaspę 34d. Fotografie przeniesione zostały ponadto metodą kalkomanii na wybrane powierzchnie w przestrzeni publicznej dzielnicy, wystawiając je w ten sposób na upływ czasu i warunki zewnętrzne.
W wernisażu wystawy wzięła udział artystka Gosia Trzaskoś. 23 maja odbyło się również oprowadzanie z udziałem fotografki, która oprowadziła osoby uczestniczące nie tylko po galerii, ale również szlakiem wspomnianych podwórek i wydruków wielkoformatowych. Spotkanie było okazją do rozmowy z artystką, opowiedzenia historii bohaterów i bohaterek fotografii, a także wskazania wartości, jakie tkwią w charakterystycznej, gęstej tkance historycznej zabudowy Nowego Portu.
Fot. Łukasz Głowala
Dodatkowo podczas realizacji pasma programowego UCP można było otrzymać ulotki w formie pocztówek, które były dostępne bezpłatnie przez cały czas trwania festiwalu w Punkcie Info, w Wyższej Szkole Bezpieczeństwa, w lokalu Na Zaspę 34d. Były ponadto rozdawane w przestrzeni dzielnicy. Forma pocztówkowa sprawiła, że materiał promocyjny może zostać z odbiorcą na dłużej – jako estetyczna zakładka do książki lub jako klasyczna pocztówka, którą można przesłać tradycyjną pocztą.
Wystawa Gosi Trzaskoś zrealizowana w ramach festiwalu Open House Gdańsk była pierwszą przekrojową prezentacją prac tej wybitnej fotografki. Dla mieszkańców i mieszkanek Nowego Portu był to bez wątpienia najważniejszy element programu, czego dowiodły liczne odwiedziny i pozytywne reakcje. Gosia Trzaskoś od lat fotografuje dzieci mieszkające w dzielnicy, dlatego też wyeksponowanie prac wywołało wiele emocji i wzruszeń. Wystawę odwiedzili bohaterowie i bohaterki prezentowanych zdjęć – ci najmłodsi i ci, którzy stali się już niemal dorośli. Ogromne wrażenie wywołały wielkoformatowe wydruki zawieszone w podwórkach często odwiedzanych przez artystkę. Tamtejsi mieszkańcy i mieszkańcy zapragnęli wręcz, by Gosia sportretowała również ich i – podobnie jak w przypadku dziecięcych bohaterów – stworzyła z nich galerię na ścianach w najbliższym sąsiedztwie.
4/ MIEJSKIE KLIMATY. PREZENTACJA WIZUALNA I NOWOPORCKI PRZEMARSZ Z MONIKĄ ZAWADZKĄ
23 maja, godz. 16:00 / 24 maja, godz. 13:00 (wydarzenie skierowane do urzędników z obszaru PPP)
prezentacja wizualna (wykład): Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa (dawny MDK), ul. Marynarki Polskiej 15
spacer: centrum dzielnicy
zakończenie: wystawa „Nowy Port. Zdjęcie miary” (MEWKA. Galeria Społecznie Zaangażowana, ul. Bliska 11a)
Przejdźmy się razem po Nowym Porcie. Bo to ciekawa dzielnica: wyjątkowo, nadwodnie położona, wyodrębniona wyraźnie w układzie miasta, ze szczególną opowieścią oraz żywą atmosferą. To czym zadziwia architektkę, to złożona paleta miejskości, uzyskana zróżnicowanym rodzajem zabudowy. Mamy tu ciągłą pierzeję, w wersji klasycznej i powojennej, bloki osiedlowe, zabudowę mocno podmiejską, a nawet falowiec. Centrum dzielnicy, z jednej strony opowiedziane w europejskim typie przestrzennym – poprzez dobry narożnik, artykulację pierzei, przepastne bramy czy intymne podwórka – z drugiej, pełne pustek i luk w zabudowie. Co dalej wzmacniać? Na co postawić? Z czym raczej się pożegnać? Razem wychodźmy te odpowiedzi. Spacer zakończył się wizytą w MEWCE. Galerii Społecznie Zaangażowanej, gdzie odbyło się oprowadzanie po wystawie „Nowy Port. Zdjęcie miary”.
Spacer (przemarsz) poprzedzony merytorycznym wstępem i prezentacją wizualną wyposażył uczestników i uczestniczki w wiedzę oraz wrażliwość na miejskie wartości przestrzenne. Zwrócił uwagę na kody architektoniczno-urbanistyczne zawarte w gęstości i wysokości zabudowy, ciągłości w pierzejach, gradacji intymności i otwartości przestrzeni czy w strukturze ulic i placów. Wskazywane cechy dzielnicy pozwoliły zbudować jej indywidualny język i kod tożsamościowy, który przy umiejętnie przeprowadzonej rewitalizacji może zostać zachowany mimo stosowania nowoczesnych rozwiązań architektonicznych. Spotkanie zakończyło się wizytą i oprowadzaniem po wystawie podejmującej analogiczne zagadnienia na przykładzie ulic oraz kamienic narożnych Nowego Portu.
Fot. Łukasz Głowala
Monika Zawadzka – architektka po Politechnice Gdańskiej i antropolożka kulturowa po Uniwersytecie Warszawskim; badaczka, edukatorka, autorka tekstów. Profesora na Wydziale Architektury i Wzornictwa ASP w Gdańsku, gdzie prowadzi wykłady i laboratoria antropologiczne oraz pracownię Architektury Miasta na kierunku Architektura Przestrzeni Kulturowych. Zajmuje się fenomenem miasta typu europejskiego, sposobami formowania jego przestrzeni publicznych, a szczególnie ulicą, wraz z kształtującymi jej ściany fasadami budynków. Mieszka w Gdańsku, na Aniołkach.
Partnerzy zaangażowani w realizację projektu:
Akademia Sztuk Pięknych (kierunek Architektura Przestrzeni Kulturowych) – współpraca przy realizacji wystawy „Nowy Port. Zdjęcia miary”.
MEWKA. Galeria Społecznie Zaangażowana – współpraca przy realizacji wystawy „Nowy Port. Zdjęcia miary”.
Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa – udostępnienie miejsca na debatę.
Gdańskie Nieruchomości – pomoc w znalezieniu lokalu na wystawę „Gosia Trzaskoś. Fotografie”.
Organizator: Fundacja PURA
Open House Gdańsk jest częścią międzynarodowego festiwalu Open House Worldwide (www.openhouseworldwide.org). Pierwsza edycja festiwalu OH odbyła się w Londynie w 1992 roku. Aktualnie OH gości w ponad 30 miastach na świecie: Nowy Jork, Dublin, Helsinki, Barcelona, Melbourne, Rzym, Ateny. W 2015 do drużyny miast Open House dołączyła siostrzana Gdynia. W 2017 otwieramy Gdańsk.
Open House to prestiżowa impreza, podczas której otwierane są dla publiczności wybrane przestrzenie publiczne oraz mieszkania prywatne. Festiwal przyciąga rzesze widzów i cieszy się ogromną popularnością na świecie.
Niezwykłość Open House polega również na udziale architektów, projektantów i właścicieli obiektów. To nie tylko budynki o wartości historycznej, ciekawe wnętrza mieszkań prywatnych, ale także, a może przede wszystkim, nowe projekty architektoniczne i urbanistyczne.
